Bez wątpienia każdy z nas ma z nimi kontakt na co dzień. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię dotyczącą zagrożenia dla zdrowia. W poniższym artykule dowiecie się, czym są per- i polifluoroalkilowe substancje oraz jakie powodują ryzyko dla zdrowia ludzi.
PFAS (per- i polifluoroalkilowe substancje) to syntetyczne związki chemiczne, które ze względu na ich właściwości zmniejszające tarcie, odplamiające i ognioodporne są wykorzystywane w wielu branżach oraz produktach, między innymi w:
- powłokach nieprzywierających, takich jak patelnie, garnki, naczynia do pieczenia, tostery, opiekacze,
- opakowaniach do przechowywania żywności, takich jak torebki na kanapki, pojemniki do przechowywania jedzenia,
- tekstyliach i ubraniach, w tym w kurtkach przeciwdeszczowych, butach, rękawicach, meblach tapicerowanych, dywanach,
- kosmetykach i produktach higienicznych, takich jak szampony, balsamy do ciała, pasty do zębów, płyny do płukania ust,
- papierze, w tym: papierze toaletowym, ręcznikach papierowych, opakowaniach żywnościowych.
Niebezpieczeństwa związane z PFAS
Wiązanie węgiel-fluor występujące w PFAS jest jednym z najsilniejszych wiązań w chemii organicznej. To oznacza, że takie wiązania są trwałe i nie rozkładają się w środowisku, a w konsekwencji ulegają kumulacji oraz bioakumulacji.
Zgodnie z danymi naukowymi niektóre PFAS utrzymują się w środowisku dłużej niż jakakolwiek inna substancja syntetyczna. Mogą one przenikać do środowiska i przedostawać się do żywności i wód pitnych, powodując szkodliwe skutki dla zdrowia człowieka. Wiele PFAS może być również transportowanych na duże odległości, na przykład za pośrednictwem prądów powietrznych lub oceanicznych. Według danych Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) szacuje się, że do końca 2020 roku w Europie zostało uwolnionych około 75 000 ton PFAS do środowiska. Te liczby pokazują skalę problemu związanego z PFAS.
Opinia EFSA – nowe progi bezpieczeństwa dla PFAS
W dniu 9 lipca 2020 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, po dwumiesięcznych konsultacjach, przyjął opinię dotyczącą zagrożenia dla zdrowia. Został ustalony nowy próg bezpieczeństwa dla perfluoroalkilowych substancji, które gromadzą się w ludzkim organizmie.
Według naukowców EFSA na szkodliwe działanie PFAS najbardziej narażone są małe dzieci i niemowlęta, a kontakt z takimi związkami chemicznymi w czasie ciąży i karmienia piersią jest głównym czynnikiem wpływającym na poziomy PFAS u niemowląt. Eksperci uważają, że najważniejszym skutkiem zdrowotnym narażenia na PFAS dla ludzi jest zmniejszona odpowiedź układu odpornościowego na szczepienia. Stanowiło to krytyczny efekt zdrowotny podczas określania dopuszczalnej grupowej dziennej dawki (TDI) wynoszącej 4,4 nanogramów na kilogram masy ciała na tydzień. Cztery PFAS, na których skupiła się ocena EFSA, to kwas perfluorooktanowy (PFOA), sulfonian perfluorooktanowy (PFOS), kwas perfluorononanowy (PFNA) i sulfonian perfluoroheksanowy (PFHxS). Te niebezpieczne substancje najczęściej można znaleźć w wodzie pitnej, rybach, owocach, jajkach i produktach z jajek, co zwiększa ryzyko narażenia konsumentów.
Wymogi prawne dla żywności – najwyższe dopuszczalne poziomy PFAS
Bezpośrednim następstwem opinii przyjętej przez EFSA było wdrożenie przez Komisję Europejską Rozporządzenia 2022/2388 z dnia 7 grudnia 2022 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów substancji perfluoroalkilowych W ramach wprowadzonych zmian określono najwyższe dopuszczalne poziomy PFAS w niektórych produktach spożywczych. Wśród produktów objętych regulacjami znajdują się, między innymi, mięso i podroby:
- drobiowe,
- wołowe,
- wieprzowe,
- baranie,
- zwierząt łownych,
- ryby,
- skorupiaki,
- małże,
- jaja.
Wprowadzenie limitów PFAS oraz ich kontrola mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego dla wszystkich konsumentów w Unii Europejskiej.
Aby uzyskać więcej informacji na temat testów PFAS, koniecznie skontaktuj się z laboratorium SGS Polska.
Michał Dąbrowski, ekspert branży Health & Nutrition w SGS Polska
