Dezynfekcja wody przeznaczonej do spożycia stanowi kluczowy element ochrony zdrowia publicznego, pozwalający na skuteczne usuwanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Dzięki niej udało się niemal całkowicie wyeliminować epidemie chorób przenoszonych drogą wodną, takich jak cholera czy dur brzuszny. Jednak długotrwałe stosowanie środków do dezynfekcji, zwłaszcza związków chloru, niesie ze sobą także zagrożenia – zarówno dla zdrowia człowieka, jak i w kontekście rozwoju oporności bakterii. Jakie związki chemiczne mogą powstawać w procesie dezynfekcji? Jak wpływają na organizm człowieka i środowisko? Dowiecie się z lektury artykułu.
Zastosowanie środków dezynfekcyjnych w uzdatnianiu wody
Do dezynfekcji wody pitnej najczęściej stosuje się:
- chlor gazowy,
- podchloryn sodu lub wapnia,
- chloraminy,
- dwutlenek chloru,
- ozon,
- promieniowanie UV.
Każda z tych metod dezynfekcji ma swoje zalety i ograniczenia. Chlor i jego pochodne są wykorzystywane powszechnie ze względu na niskie koszty oraz zdolność pozostawiania tzw. „chloru resztkowego”, który chroni wodę także w sieci dystrybucyjnej.
Produkty uboczne dezynfekcji i ich znaczenie toksykologiczne
Choć środki do dezynfekcji skutecznie eliminują patogeny, mogą także reagować z substancjami organicznymi w wodzie, tworząc produkty uboczne dezynfekcji (DBPs). Do najczęstszych należą:
- trihalometany (THM),
- haloacetonitryle,
- chlorowane fenole,
- chlorowane kwasy octowe.
Niektóre z tych związków wykazują potencjalne działanie rakotwórcze. Trihalometany mogą zwiększać ryzyko raka pęcherza moczowego, wpływać na wątrobę i nerki, a także oddziaływać na płodność i rozwój płodu. Stężenie DBPs zależy od jakości surowej wody oraz technologii uzdatniania i jest regulowane przepisami krajowymi oraz unijnymi.
Oporność mikroorganizmów na środki dezynfekcyjne
W ostatnich latach rośnie liczba badań wskazujących, że długotrwała ekspozycja mikroorganizmów na środki do dezynfekcji może prowadzić do rozwoju oporności bakterii. Choć środki dezynfekujące nie działają wybiórczo jak antybiotyki, niskie ich stężenia – np. w biofilmach wewnątrz rur – mogą promować bakterie bardziej odporne na stres chemiczny.
Część mikroorganizmów może rozwijać tzw. oporność krzyżową, co oznacza równoległą odporność na środki do dezynfekcji i niektóre antybiotyki. Dotyczy to m.in. Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli oraz niektórych szczepów Salmonella. Biofilmy są szczególnie odporne, a bakterie w nich zawarte wykazują wyższą tolerancję na chemikalia oraz łatwiej przekazują sobie geny oporności.
Optymalizacja procesów dezynfekcji a bezpieczeństwo zdrowotne
Główne wyzwanie stanowi osiągnięcie równowagi między skutecznością mikrobiologiczną a minimalizacją ryzyka zdrowotnego. Nowoczesne technologie, takie jak promieniowanie UV, węgiel aktywny czy filtracja membranowa, pozwalają ograniczyć konieczność stosowania wysokich dawek chemii. Niemniej jednak dezynfekcja wody z użyciem związków chloru nadal jest niezbędna do zapewnienia trwałej ochrony mikrobiologicznej w sieci.
Ważne jest prowadzenie stałego monitoringu jakości wody, optymalizacja dawek oraz unikanie stagnacji, która sprzyja tworzeniu biofilmów.
Reasumując, skuteczna dezynfekcja wody wymaga rozwiązań, które nie tylko eliminują patogeny, ale również ograniczają powstawanie szkodliwych produktów ubocznych i rozwój oporności mikroorganizmów. Nowoczesne systemy uzdatniania muszą zatem łączyć efektywność mikrobiologiczną z troską o długofalowe bezpieczeństwo chemiczne i ekologiczne, przy zaangażowaniu instytucji odpowiedzialnych za jakość wody.
SGS Polska świadczy kompleksowe usługi w zakresie analizy jakości wody pitnej. Dzięki naszym badaniom masz pewność, że woda w Twoim domu lub firmie spełnia najwyższe standardy jakości i bezpieczeństwa. Zapraszamy do kontaktu!
Aleksandra Jabłońska, ekspertka branży Industries & Environment w SGS Polska
Literatura:
- Dymaczewski, Z., Jeż-Walkowiak, J., Michałkiewicz, M., & Sozański, M. M. (2019). Znaczenie procesu dezynfekcji w zapewnieniu bezpieczeństwa mikrobiologicznego wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Ochrona Środowiska, 41(1), 3–9.
- Ghordouei Milan, E., Mahvi, A. H., Nabizadeh, R., & Alimohammadi, M. (2022). What is the effect on antibiotic resistant genes of chlorine disinfection in drinking water supply systems? A systematic review protocol. Environmental Evidence, 11(1), Article 11.
- Kowalski, D. (2009). Zarządzanie jakością wody w systemie wodociągowym. Ochrona Środowiska, 31(3), 37–40.
- Michalski, R., & Łyko, A. (2012). Uboczne nieorganiczne produkty dezynfekcji wody. Problemy i wyzwania. Inżynieria i Ochrona Środowiska, 15(4), 353–364.
- Zimoch, I. (2008). Reliability and risk analysis usage for water supply system management. Polish Journal of Environmental Studies, 17(3A), 622–626.
O SGS
SGS jest światowym liderem w dziedzinie badań, inspekcji i certyfikacji. Działamy w sieci ponad 2500 laboratoriów i biur w 115 krajach, wspieranych przez zespół 99 500 oddanych swojej pracy profesjonalistów. Posiadamy ponad 145 lat doświadczenia w dostarczaniu doskonałych usług – łączymy dokładność i precyzję, które charakteryzują szwajcarskie firmy, by pomagać organizacjom w osiąganiu najwyższych standardów jakości, zgodności i zrównoważonego rozwoju.
Nasze hasło – when you need to be sure – to obietnica podkreślająca nasze przywiązanie do zaufania, rzetelności i niezawodności, które umożliwiają firmom rozwijanie się z pewnością siebie. Z dumą dostarczamy nasze eksperckie usługi jako SGS, wspomagani przez inne nasze zaufane i ściśle wyspecjalizowane marki, takie jak Brightsight, Bluesign, Maine Pointe oraz Nutrasource.
SGS jest firmą notowaną na Szwajcarskiej Giełdzie Papierów Wartościowych oznaczoną symbolem SGSN (ISIN CH1256740924, Reuters SGSN.S, Bloomberg SGSN:SW).
