Krajowa Ustawa Sankcyjna, a w szczególności jej nowelizacja, która weszła w życie z dniem 26 lutego br., została orzeczona dla wzmocnienia kontroli eksportu towaru i powiększenie presji na państwa umożliwiające reeksport do Rosji i Białorusi, jak również przemieszczenia tranzytowe przez Białoruś. Wzrastająca liczba nieuczciwych praktyk zmierzających do obchodzenia sankcji, a także działania władz rosyjskich podjęte w celu pozyskania towarów czy technologii z UE z państw trzecich, niestosujących restrykcji, zmobilizowało Komisję Europejską do podjęcia inicjatywy zwiększenia szczelności sankcji i szczegółowego badania łańcucha dostaw.
Za tezą wskazującą na niską efektywność i łatwość obchodzenia sankcji UE przemawia, między innymi, podwojenie obrotów z takimi członkami Unii Euroazjatyckiej jak: Kazachstan, Armenia, Kirgistan. Wpływ miał również rosnący wywóz towaru z UE i Polski nie tylko do Kazachstanu, lecz również Mongolii czy Uzbekistanu. Mimo iż udział transportu przez Rosję maleje, to powstanie nowych szlaków przerzutowych towarów pochodzenia rosyjskiego, a do tego dostawy strategicznych towarów do Rosji odbywają się nieustannie. Przykładowo tylko w lutym br. produkcja ropy naftowej w Kazachstanie wzrosła do rekordowego poziomu i eksport tego produktu odbywa się bez przeszkód z tureckiego portu Ceyhan.
Według KSE wartość rosyjskiego importu produktów podwójnego zastosowania wyniosła 7,2 mld dolarów od stycznia do maja br., czyli o 19% więcej niż w analogicznym okresie 2022 r. (6,1 mld dolarów).
Według Komisji Europejskiej (KE) Rosja pozyskuje unijne produkty podwójnego zastosowania m.in. za pośrednictwem firm z kilkunastu państw trzecich niezwiązanych sankcjami, np. z Chin, Zjednoczonych Emiratów Arabskich (ZEA), Turcji i państw Azji Centralnej. By ukryć końcowego odbiorcę produktów, rosyjskie służby i podmioty tworzą złożone łańcuchy transakcji z użyciem fikcyjnych przedsiębiorstw i małych firm.
Polska, co do zasady, popiera działania mające na celu powstrzymanie Rosji przed eskalowaniem konfliktu w Ukrainie, a co za tym idzie, do zaostrzenia regulacji odnośnie kontroli handlu na obszarze celnym UE. Jednakże przedstawiciele branży TSL i przedsiębiorcy działający w pośrednictwie handlowym są zaniepokojeni nadchodzącymi zmianami z powodu trudności z pozyskaniem stosownych informacji oraz dokumentów i odpowiedzialności karnej wynikającej z egzekwowania powyższych. Obostrzenia polegają na wzmożonej kontroli na kilku poziomach i żądaniu organów celnych (w stosunku do eksporterów/importerów polskich i zagranicznych) przedłożenia stosownych oświadczeń i dokumentów potwierdzających pochodzenie czy ostateczne przeznaczenie towaru.
Eksporterzy są wezwani do załączania do zgłoszeń celnych oświadczeń zawierających:
- potwierdzenie, że tranzyt przez Rosję lub Białoruś jest tylko częścią trasy, a jej początek i koniec znajdują się poza tymi krajami,
- deklarację, że towary nie będą odsprzedawane, przetwarzane ani składowane na terytorium Rosji lub Białorusi,
- informację o użytkowniku końcowym i miejscu docelowym, które nie może znajdować się w Rosji ani na Białorusi.
Dodatkowo ustawa wprowadza nowe przepisy dotyczące przywozu towarów z drewna, klasyfikowanych do działu 44. Nomenklatury Scalonej. Aby zapewnić zgodność z unijnymi sankcjami, importerzy muszą przedstawiać dowody potwierdzające pochodzenie drewna oraz dane dostawcy lub producenta. Naruszenia tych przepisów mogą również skutkować zajęciem towarów i ich przepadkiem na rzecz Skarbu Państwa.
Tzw. „użytkownicy końcowi” są zobowiązani dopuścić towar do obrotu, a podmiot dokonujący wywozu z UE do kraju trzeciego jest zobowiązany to udokumentować w ciągu 45 dni, pod rygorem kary pieniężnej do kwoty 500 000 zł.
W przypadku logistycznych centrów dystrybucji trudne jest zidentyfikowanie ostatecznych odbiorców, a brak jasności co do formy dowodu importu również nie ułatwia zadania. W dobie cyfrowego cła mamy często do czynienia z procesem elektronicznym i zrzuty ekranu z domeny celno-skarbowej z kraju trzeciego lub skany formularzy w języku lokalnym i formie przewidzianej przepisami danego kraju bywają częstą praktyką. Ta sytuacja uniemożliwia weryfikację legalności takich dowodów i stawia pod znakiem zapytania ich walidację przez organ. Wewnętrzne procesy i gromadzenie dokumentacji niezbędnej do wprowadzenia towaru do obrotu mogą przeciągać się do 60 dni, na co polski przedsiębiorca nie ma żadnego wpływu.
Jak wiadomo, podmioty uprawnione do procedury tranzytu nie są stroną obrotu towarowego i realizują zlecenia przewoźników oraz spedytorów i mają dużą trudność z pozyskaniem stosownych oświadczeń czy dokumentów od eksporterów, producentów, importerów, nie posiadając z nimi relacji. Uzyskanie takich dokumentów dla podmiotu nieuczestniczącego w łańcuchu dostaw może być szczególnie trudne. Obejmowanie posiadaczy procedury tranzytu takim obowiązkiem wydaje się niezasadne. Brak dostępu do informacji czy możliwości ich weryfikacji może znacząco utrudnić wypełnienie nałożonych na przedsiębiorców obowiązków.
Podsumowując, nowelizacja polskiej ustawy odpowiada na potrzeby wzmocnienia egzekucji pakietów sankcyjnych, ale powstaje pytanie co do skuteczności proponowanych rozwiązań.
O SGS
SGS jest światowym liderem w dziedzinie badań, inspekcji i certyfikacji. Działamy w sieci ponad 2700 laboratoriów i biur w 119 krajach, wspieranych przez zespół 99 250 oddanych swojej pracy profesjonalistów. Posiadamy ponad 145 lat doświadczenia w dostarczaniu doskonałych usług – łączymy dokładność i precyzję, które charakteryzują szwajcarskie firmy, by pomagać organizacjom w osiąganiu najwyższych standardów jakości, bezpieczeństwa i zgodności.
Nasze hasło – when you need to be sure – to obietnica podkreślająca nasze przywiązanie do zaufania, rzetelności i zrównoważonego rozwoju, które umożliwiają firmom rozwijanie się z pewnością siebie. Z dumą dostarczamy nasze eksperckie usługi jako SGS, wspomagani przez inne nasze zaufane i ściśle wyspecjalizowane marki, takie jak Brightsight, Bluesign, Maine Pointe oraz Nutrasource.
SGS jest firmą notowaną na Szwajcarskiej Giełdzie Papierów Wartościowych oznaczoną symbolem SGSN (ISIN CH0002497458, Reuters SGSN.S, Bloomberg SGSN:SW).
